Canxi là một thành phần không thể thiếu trong cơ thể mỗi người, thiếu hay thừa canxi đều gây ra các tình trạng bệnh lý. Vậy nhu cầu canxi mỗi ngày là bao nhiêu? Và bổ sung canxi đúng cách như thế nào?
Vai trò của Canxi đối với cơ thể con người
Canxi là một nguyên tố quan trọng trong cơ thể con người, chiếm 1,5 – 2% trọng lượng cơ thể. Trong đó 99% canxi tồn tại trong xương, răng, móng, chỉ 1% canxi tồn tại trong máu, tế bào và ngoại bào.
Trong cơ thể canxi đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của thần kinh và co cơ, điều này rất cần thiết cho sự phát triển của răng, xương, sự đông máu, dẫn truyền xung động thần kinh, kích thích sự tiết hormon, điều hòa nhịp tim cũng như sự phát triển chiều cao của trẻ em.
1. Đối với trẻ em
Ở trẻ nhỏ, Canxi là chất khoáng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong sự phát triển thể chất và trí tuệ của bé. Trẻ bị thiếu Canxi có thể mắc phải các bệnh lý nguy hiểm như:
Còi xương
Canxi là thành phần chính trong cấu trúc của xương. Giai đoạn đầu đời là thời gian để bé có những phát triển mạnh mẽ về khung xương. Vậy nên, nếu không được cấp đủ Canxi, hiện tượng Canxi hóa các đầu sụn và xương non sẽ diễn ra sớm và nhanh hơn bình thường. Hệ quả là khung xương của trẻ không được phát triển tối đa gây ra tình trạng thấp còi, nhỏ con so với các bạn cùng trang lứa.
Suy dinh dưỡng
Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng: Trong cơ thể, Canxi có vai trò liên kết với một số Enzyme để tham gia vào quá trình phân giải một số loại thực phẩm khi vào cơ thể. Thiếu Canxi cơ thể sẽ không hấp thu được một số loại dinh dưỡng cần thiết làm trẻ có thể bị suy dinh dưỡng.
Biến dạng xương
Khung xương đóng vai trò quan trọng như một giá đỡ toàn bộ cơ thể trong đó các xương chân và cột sống đóng vai trò nâng đỡ toàn bộ trọng lượng cơ thể. Do vậy, các xương này thường có cấu trúc to và rất chắc chắn cũng như là nơi tích lũy lượng Canxi lớn nhất của cơ thể. Trong giai đoạn phát triển về khung xương, nếu trẻ không được cung cấp đủ Canxi, các xương này sẽ yếu và có thể biến dạng trong quá trình tập đi, nô đùa hoặc mang vác các vật… Vì vậy, những trẻ bị thiếu Canxi có nguy cơ cao mắc phải một số bệnh lý liên quan đến biến dạng xương như chân vòng kiềng, chân chữ X, cong, vẹo cột sống…
Rối loạn hệ thần kinh
Canxi có vai trò quan trọng trong hoạt động truyền dẫn thần kinh của cơ thể. Khi cơ thể thiếu hụt Canxi, các xung động thần kinh có thể bị ức chế gây ra tình trạng hưng phấn hoặc căng thẳng quá mức ở trẻ nhỏ.
Rối loạn giấc ngủ
Do xung động thần kinh không ổn định, vỏ não luôn trong trạng thái hưng phấn nên trẻ rất khó để đi vào giấc ngủ. Các con thường gặp phải tình trạng khó ngủ, ngủ không ngon, hay quấy khóc đêm, giật mình khi ngủ.
Co giật các cơ
Sự co duỗi cơ trong cơ thể xảy ra là do phản ứng trao đổi các ion qua màng tế bào có sự hỗ trợ của Canxi. Vậy nên, khi trẻ không được cung cấp đủ Canxi, các phản ứng này có thể bị rối loạn dẫn đến tình trạng co giật các cơ.
Hệ miễn dịch suy yếu
Canxi là thành phần đầu tiên phát hiện ra những yếu tố lạ xâm nhập vào cơ thể và thông báo kích hoạt hệ miễn dịch hoạt động để tiêu diệt vi khuẩn. Thiếu Canxi khiến chức năng miễn dịch giảm sút khiến trẻ dễ mắc phải các bệnh theo mùa, dễ ốm vặt.
2. Đối với người lớn?
Không chỉ ở trẻ nhỏ, thiếu Canxi ở người lớn cũng là nguyên nhân dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng.
Loãng xương
Canxi được huy động ở xương ra để đảm bảo hoạt động của cơ thể và nồng độ Canxi trong máu. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ gây ra bệnh loãng xương do mật độ Canxi suy giảm. Cấu trúc xương trở nên rỗng hơn, xốp, giòn và dễ bị gãy.
Hạ canxi máu
Người bệnh có thể bị hoa mắt, chóng mặt đặc biệt là mỗi khi thay đổi tư thế do canxi không được cung cấp đủ vào máu để thực hiện các hoạt động, phản ứng trong cơ thể. Canxi trong máu thiếu làm cho hàng loạt các chức năng về thần kinh, phản xạ cơ bắp, nhịp tim… bị rối loạn, thay đổi.
Viêm loét đường tiêu hóa
Thiếu Canxi có thể kích thích acid dạ dày tăng tiết bất thường. Khi nồng độ acid quá cao sẽ gây ra tổn thương trên niêm mạc dạ dày. Acid nếu bị trào ngược lên thực quản hoặc theo thức ăn xuống dưới tá tràng, đường ruột cũng có thể gây viêm loét tại đây.
Do vậy, để đảm bảo các bệnh viêm loét đường tiêu hóa không bị tái phát, người bệnh cần chắc chắn rằng cơ thể của mình được bổ sung đầy đủ Canxi.
Suy nhược thần kinh
Canxi là khoáng chất đóng vai trò quan trọng trong quá trình dẫn truyền của xung động thần kinh. Khi cơ thể thiếu Canxi, hoạt động dẫn truyền của hệ thần kinh sẽ gặp nhiều trở ngại khiến người bệnh dễ căng thẳng thần kinh, trí nhớ giảm sút, dễ cáu gắt, thần kinh suy nhược.
Bệnh tim
Hoạt động co bóp của tim được điều khiển bởi Canxi trong máu. Các nghiên cứu cho thấy, khi Canxi di chuyển vào trong tế bào cơ tim, nó kích thích co bóp và tạo ra sự hưng phấn cho van tim.
Khi nồng độ Canxi ổn định, hoạt động này diễn ra nhịp nhàng và nhịp tim được duy trì một cách ổn định. Tuy nhiên, khi Canxi trong máu thấp, lượng Canxi cung cấp cho hoạt động co bóp của tim không đủ sẽ dẫn đến nhịp tim bị giảm, gây rối loạn nhịp tim.
B. Nguy cơ mắc bệnh do thừa canxi
Thừa canxi rất hiếm gặp, nhưng thừa canxi cũng để lại những hậu quả xấu cho cơ thể.
Bất kỳ chất dinh dưỡng hay thực phẩm nào dư thừa cũng đều gây ra những bất lợi cho cơ thể và canxi cũng không là ngoại lệ. Một số vấn đề về sức khỏe dễ mắc phải khi dư thừa canxi gồm:
– Sỏi thận: Thừa canxi còn gây quá tải cho thận, nếu vẫn tiếp tục bổ sung quá nhu cầu cơ thể trong thời gian dài sẽ làm tăng nguy cơ sỏi niệu quản, sỏi thận. Bệnh có thể nghiêm trọng hơn nếu không được điều trị kịp thời.
– Cường giáp: Các tuyến cận giáp có trách nhiệm kiểm soát lượng canxi và phospho trong cơ thể. Khi hormon tuyến cận giáp được sản xuất với số lượng lớn, bạn có nguy cơ cao mắc bệnh cường giáp, đây là một tác dụng phụ do dư thừa canxi.
– Bệnh tim mạch: Dùng canxi liều cao có thể làm ảnh hưởng đến nồng độ canxi trong máu gây rối loạn canxi máu và rối loạn nhịp tim. Hơn nữa, do lượng canxi lớn giải phóng nhiều hormon khác nhau gây ra những cơn đau tim, ảnh hưởng đến sự phát triển của tim mạch;
– Buồn nôn và mệt mỏi: Dư thừa canxi sẽ bị rơi vào trạng thái không tỉnh táo, cơ thể mệt mỏi, trầm cảm, chóng mặt và buồn nôn, khát nước, đi tiểu nhiều;
– Giảm hấp thu chất dinh dưỡng: Lượng canxi được hấp thu bởi cơ thể tăng sẽ khiến việc hấp thu các chất dinh dưỡng khác suy giảm. Thừa canxi sẽ ức chế hấp thu các chất khác như sắt và kẽm khiến cơ thể có nguy cơ thiếu hai chất này. Khi đó, cơ thể sẽ không đủ khỏe mạnh để hoạt động. Huyết áp thấp và nhịp tim không đều là kết quả của việc giảm hấp thu;
– Rối loạn tiêu hóa: Cung cấp canxi quá nhu cầu cơ thể khiến ăn không ngon miệng, đau bụng, tiêu chảy. Bổ sung canxi quá mức cần thiết khiến thường xuyên bị táo bón.
Nhu cầu canxi của cơ thể thay đổi theo lứa tuổi và phụ thuộc vào quá trình phát triển xương của mỗi người. Bạn cần bổ sung đúng với nhu cầu, không thiếu thì không cần bổ sung. Việc bổ sung canxi cũng cần tuân theo chỉ định của thầy thuốc. Khi bổ sung canxi cần lưu ý: Muốn hấp thu canxi thì phải bổ sung cả vitamin D. Những trường hợp đặc biệt: Người suy thận, người sỏi thận, phụ nữ có thai hay đang cho con bú, người già yếu, người có cơ địa dị ứng, người có nhiều bệnh lý kết hợp, người có rối loạn nhịp tim… lại càng cần có sự chỉ dẫn kỹ càng của thầy thuốc. Nên bổ sung canxi vào buổi sáng đến trưa, tránh uống vào buổi chiều, tối vì sẽ gây khó ngủ. Nên uống sau bữa ăn khoảng một giờ.
Cách bổ sung canxi an toàn, hiệu quả là qua thực phẩm như: Sữa, các chế phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua…), tôm, tép, ốc, cua, trứng, sữa, các loại rau màu xanh sậm, đậu, chuối, kiwi… Khi dùng thực phẩm giàu canxi hoặc uống canxi cần hạn chế ăn chung với rau củ quả có vị chát, ngũ cốc nguyên vỏ, thực phẩm có chứa oxalate như socola, trà, nước ép hoa quả… vì sẽ làm hạn chế hấp thu canxi. Không dùng chung canxi với tất cả các loại sữa và chế phẩm của sữa. Đồng thời nên tiếp xúc với nắng buổi sáng để giúp cơ thể hấp thu canxi hiệu quả hơn.
Khi uống canxi quá liều, cơ thể sẽ có những biểu hiện như: khát nước, đi tiểu nhiều, buồn ói, rối loạn nhịp tim. Khi đó, cần uống thật nhiều nước để làm giảm nồng độ canxi trong máu và nếu tình trạng vẫn xấu thì cần nhập viện ngay.